علل وقوع زلزله

دانشمندان برای علت وقوع زمین لرزه، چند دلیل ذکر می کنند:

برخی از زمین لرزه ها بر اثر فوران گدازه های آتشفشانی روی می دهند. تعدادی دیگری از زمین لرزه ها بر اثر فعالیت های مربوط به بشر روی می دهند، مانند انفجارات هسته ای یا ایجاد سدهای بزرگ در نواحی مختلف که به این نوع زمین لرزه ها، زلزله های القایی گفته می شود. اما مهم ترین و اصلی ترین وقوع زمین لرزه ها را می توان ناشی از حرکات صفحات پوسته ی کره ی زمین دانست.

دانشمندان مدت هاست که پی برده اند، پوسته ی سخت کره ی زمین یک پارچه نبوده و از قطعات مجزایی تشکیل شده است. این قطعات که به نام صفحه های زمین ساختی معروف هستند، نسبت به یکدیگر در حال حرکت می باشند. این حرکت از میلیون ها سال پیش آغاز شده و همچنان ادامه دارد. شاید تصور اینکه در سالیان بسیار دور تمام خشکی های کره ی زمین به هم متصل بوده و به تدرج از یکدیگر فاصله گرفته تا شکل کنونی خود را به دست آورده اند بسیار مشکل باشد، ولی هم اکنون این نظریه که به نام "زمین ساخت صفحه ای" شناخته می شود، مورد قبول دانشمندان است. آزاد شدن ناگهانی انرژی ذخیره شده در مرز بین صفحات پوسته ی زمین پدیده ای است که از آن به عنوان زلزله نام می بریم.

گسل و انواع آن

مرز بین دو صفحه ناپیوستگی پوسته را اصطلاحاً گسل می نامند. به عبارت دیگر، گسل ها شکستگی های پوسته ی کره ی زمین هستند که در امتداد آنها جابه جایی صورت می گیرد. برخی از گسل ها در زمان های بسیار دور فعالیت داشته و دیگر فعال نبوده اند، ولی برخی دیگر از آنها، در دوران اخیر فعالیت داشته اند که خطرناک تر محسوب می شوند.

گسل ها انواع مختلفی دارند که براساس نحوه ی تشکیل، حرکت و ساز و کار جابه جایی بین دو لبه ی آن به دو گروه عمده تقسیم می شوند، که عبارتند از:

1- گسل های شیب لغز

گسل های شیب لغز، که دو لبه ی گسل نسبت به یکدیگر جابه جایی قائم دارند و به دو نوع نرمال (شکل 2) و معکوس (شکل 3) تقسیم می شوند.

2- گسل های امتداد لغز

گسل های امتداد لغز، که جابه جایی بین دو لبه ی گسل در راستای افقی است و به دو نوع چپ گرد و راست گرد تقسیم می شوند (شکل 4).

میزان زلزله در ایران

سرزمین ایران از لحاظ لرزه خیزی در یکی از مناطق فعال کره ی زمین قرار دارد. اگر زمین لرزه های رخ داده در جهان طی سالیان اخیر را بر روی نقشه ای پیاده کنیم، با دو کمربند عمده و بزرگ لرزه خیزی روبرو می شویم که شامل کمربند دور اقیانوس آرام و کمربند آلپ – هیمالیاست.

ایران بر روی قسمت میانی کمربند لرزه خیزی آلپ – هیمالیا قرار دارد.

همان طور که قبلاً اشاره شد، روند حرکت قاره ها نسبت به هم در حال حاضر نیز ادامه داشته که یکی از این حرکات مربوط به باز شدن بین دو لبه در بستر دریای سرخ می باشد. این عمل باعث حرکت و تصادم صفحه ی عربستان به سمت ایران و فشردگی پوسته ی فلات ایران بین دو صفحه ی آفریقایی – عربی در جنوب و روسیه در شمال می شود. در نتیجه، این فشردگی باعث تجمع انرژی در گسل های پوسته ی ایران و در نهایت ایجاد زمین لرزه های کوچک و بزرگ در نقاط مختلف کشور می شود. تصویر بالا، نقشه لرزه خیر را در ایران نشان می دهد.

ساز و کار این فشردگی به گونه ای است که ایران را به سه منطقه ی متمایز لرزه خیز تقسیم می کند. این مناطق وسیع شامل: زاگرس، ایران مرکزی (لوت) و البرز است.

ویژگی های زلزله های احتمالی در این مناطق از نظر بزرگی و عمق با هم متفاوت هستند. برای مثال، زلزله ی منطقه ی زاگرس، عموماً عمیق با بزرگی کم و تعداد رخداد زیاد است و به عکس در منطقه ی شرق کشور عموماً زلزله ها با دوره ی بازگشت طولانی (تعداد رخداد کم در سال)، ولیکن بزرگی زیاد و عمق کم هستند.

لرزه خیزی شهر تهران

اکثر شهرهای کشور، در معرض تهدید زمین لرزه قرار دارند، اما برخی از این شهرها با دارا بودن ویژگی های خاص، پتانسیل خطر بالاتری دارند. شهر تهران با دارا بودن بیشترین جمعیت شهری در کشور، تمرکز اکثر مراکز اداری و اقتصادی در آن و موقعیت ویژه ی زمین شناسی، از جمله نقاط بسیار حساس و در معرض خطرهای ناشی از رویداد زمین لرزه های بزرگ می باشد.

تهران در دامنه ی جنوبی رشته کوه های البرز، بر روی رسوبات آبرفتی بنا شده است. این شهر اگر چه بیش از 200 سال سابقه ی شهرنشینی ندارد، تجسم شگرفی از ری باستان را که از بزرگ ترین شهرهای تاریخ ایران بوده و در طول قرن ها، بارها شاهد رویداد زمین لرزه های مخرب بوده است، به دست می دهد.

علاوه بر سابقه ی لرزه خیزی تاریخی تهران و پیرامون، وجود گسل های متعدد در اطراف این شهر باعث شده تا خطر رویداد زمین لرزه به صورت تهدیدی جدی برای این شهر و ساکنان شان در آید.

باید به این موضوع توجه کنیم که ما در شهری زندگی می کنیم که در آن احتمال وقوع زلزله وجود دارد. لذا می بایست هر شهروند با مد نظر قرار دادن این موضوع، این مسئله را به موازات سایر مسائل روزمره ی خود بدون هیچ ترس و واهمه ای به طور پیوسته دنبال کند و آگاهی های لازم را تا رسیدن به مرز آمادگی کسب نماید.

گسل های اصلی سطحی منطقه ی تهران و پیرامون آن عبارتند از:

گسل مشا

این گسل طویل ترین گسل لرزه زای نزدیک به شهر تهران محسوب می شود. زمین شناسان اعتقاد دارند با توجه به روند این گسل و شواهد فعالیت آن، در حال حاضر این گسل خطر بالقوه ای برای شهر تهران محسوب می شود. برخی از محققان طول این گسل را حدود 400 کیلومتر برآورد کرده اند.

گسل شمال تهران

این گسل همان طور که از نام آن برمی آید، در شمال تهران قرار داشته و به نظر محققان علوم زمین، بر اثر فعالیت های این گسل اختلاف ارتفاع بین شهر تهران و ارتفاعات نزدیک آن به وجود آمده است. طول این گسل بیش از 58 کیلومتر برآورد شده است و مطالعات زمین شناسی و لرزه خیزی نشان می دهد که این گسل، گسلی جوان و لرزه زاست که احتمالاً در سال های گذشته باعث رویداد زمین لرزه های چندی شده است.

گسل های شمال و جنوب ری و کهریزک

این سه گسل که در جنوب تهران قرار دارند، هر سه جزو گسل های فعال اند و به لحاظ محاسبات زمین لرزه، خطری جدی برای جنوب شهر تهران محسوب می شوند.

نکته ی حایز اهمیت در مورد گسل های شهر تهران این است که علاوه بر این گسل های اصلی، تعدادی گسل های فرعی و کوچک نیز در اطراف و بستر شهر تهران وجود دارد، و احتمال اینکه بر اثر فعال شدن گسل های اصلی، این گسل ها نیز فعال شوند، وجود دارد.

با توجه به مطالب ذکر شده باید به این موضوع توجه کنیم که ما در شهری زندگی می کنیم که در آن احتمال وقوع زلزله وجود دارد. لذا می بایست هر شهروند با مد نظر قرار دادن این موضوع، این مسئله را به موازات سایر مسائل روزمره ی خود بدون هیچ ترس و واهمه ای به طور پیوسته دنبال کند و آگاهی های لازم را تا رسیدن به مرز آمادگی کسب نماید

امتیاز :

نتیجه : 0 امتیاز توسط 0 نفر مجموع امتیاز : 0

درباره : مطالب علمی از دنیای علم وهنر , مطالب علمی ,

نمایش این کد فقط در ادامه مطلب برای قرار کد مورد نظر به ویرایش قالب مراجعه کنید
برچسب ها : علمی"آموزشی"زلزله ,